محمد چراغ خانمحمد چراغ خان، از روحانیون و نویسندگان آزادیخواه هند در قرن چهاردهم هجری/ بیستم میلادی بود. ۱ - هجرت به افغانستان جهت مبارزهوی و برادرانش دکتر علی خان پنجابی و نجف علی خان، از گروه روحانیون آزادیخواه و انقلابی هند بودند که در آغاز قرن بسیتم میلادی برای تداوم فعالیت‌های سیاسی و مبارزه با استعمار انگلستان به افغانستان مهاجرت کردند. وی همانند برادرانش و برخی دیگر از هندیان مهاجر، جزو معلمان لیسه (دبیرستان) حبیبیه کابل بود که در ۱۹۰۳ تاسیس شده بود. ۲ - عضویت در جمعیت سری ملیمحمدچراغ خان و برادرانش به نهضت مشروطه خواهی افغان پیوستند و به عضویت «جمعیت سری ملی» (که سازمانی مشروطه خواه و استقلال طلب و متشکل از روحانیون و روشنفکران انقلابی افغانی و هندی بود) درآمدند. ۳ - دستگیری و زندانپس از اینکه جمعیت در زمستان ۱۹۰۹ شناسایی شد، وی و همه اعضای جمعیت دستگیر شدند و افراد مؤثر آن اعدام گردیدند. محمد چراغ خان نیز به مدت نه سال در کابل زندانی شد و پس از ترور امیر حبیب الله خان (۱۳۱۹- ۱۳۳۷ق) و روی کار آمدن امیر امان الله خان (۱۳۳۷۰۱۳۴۷ق) در ۱۹۱۹ از زندان آزاد گردید. [۱]
صدیق فرهنگ، میرمحمد، افغانستان در پنج قرن اخیر، ج۱، ص۴۵۵.
[۲]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۱۱۱۳.
[۳]
غبار، میرغلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، ج۲، ص۱۱۳۶.
۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «محمد چراغ خان». |